Ưu thế lai

1/ Ưu thế lai là gì?

Khi lai giữa bố mẹ thuần chủng khác nhau về kiểu gen (lai khác dòng), con lai đời F₁ có những biểu hiện tốt hơn cá bố lẫn mẹ như: Sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh, sức sống cao, năng suất cao, phẩm chất tốt Các đặc điểm trên của con lai đời F₁ được gọi là ưu thế lai.

Ví dụ: Lai giữa lợn Móng cái với Đại bạch thu được lợn lai F­₁ sau 10 tháng tuổi đạt l00kg với tỉ lệ nạc 40%.

2/ Nguyên nhân di truyền của Ưu thế lai

a) Giả thuyết về trạng thái dị hợp:

- Do lai khác dòng thuần chủng, đời F₁  mang các cặp gen dị hợp. ơ trạng thái dị hợp các gen lặn gây hại bị gen trội át nên không bộc lộ ra kiểu hình.

- Ở trạng thái dị hợp có sự mâu thuẫn nội tại giữa các alen của bố và mẹ làm tăng cường độ trao đổi chât nên con lai F₁ có năng suất cao và phẩm chất tốt, đồng thời khả năng chống chịu cũng được tăng lên.

P: AAbbDD × aaBBdd → AaBbDd

- Từ F₂ trở đi tính chất dị hợp giảm, đồng hợp tăng nên ưu thế lai cũng bị giảm dần.

b) Giả thuyết về tác dộng cộng gộp các gen trội có lợi: Do F₁ được tập trung các gen trội có ở cả bố lẫn mẹ và trong thực tế, các tính trạng do gen trội quy định thường tốt hơn so với gen lặn. Các tính trạng thuộc về số lượng như kích thước cây, độ dài quả, số lượng hạt... thường phụ thuộc vào số lượng gen trội.

P : AAbbDD × aaBBdd → F₁: AaBbDd.

3/ Các phương pháp tạo ưu thế lai:

a) Ở cây trồng: Chủ yếu dùng phương pháp lai khác dòng gồm các bước sau

+ Cho giao phối gần.

+ Chọn dòng thuần chủng về tính trạng mong muốn

+ Lai các cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau về kiểu gen.

b) Ở vật nuôi: Chủ yếu dùng phép lai kinh tế. Trong phương pháp này. con người đem lai giữa các cặp bố mẹ khác nhau về kiểu gen, tạo ưu thế lai đời F­₁. Sau đó, sử dụng F₁ làm sản phẩm chứ không dùng F₁ để làm giống.