Tác động của tác nhân vật lý - hóa học đến vật nuôi và cây trồng

a) Cơ chế gây đột biến bằng các tác nhân vật lí và cách sử dụng

* Các loại tia phóng xạ: Tia X, tia bêta, gamma, chùm nơtron có vai trò kích thích và ion hóa các nguyên tử khi chúng xuyên qua các mô sống, ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp đến ADN, ARN qua tác động lên các phân tử nước trong tế bào.

- Các tia phóng xạ có thể gây xuất hiện đột biến gen và đột biến NST.

- Cách xử lí: Con người chiếu xạ với liều lượng vào thời gian thích hợp lên hạt khô, hạt đang nẩy mầm, đỉnh sinh trưởng cua thân, hạt phấn, bầu nhụy..

* Tia tử ngoại: Có bước sóng ngắn nên chỉ có tác dụng kích thích chứ không gây ion hóa.

- Tia tử ngoại gây ra đột biến gen và đột biến NST.

- Cách sử dụng: Vì tia tử ngoại không có khả năng xuyên sâu nên chỉ được xử lí ở vi sinh vật, bào tử, hạt phấn.

* Sốc nhiệt: Là trường hợp tăng hay giảm nhiệt độ một cách đột ngột làm; cho cơ chế nội cân bằng giúp bảo vệ cơ thế chưa khởi động kịp, gây chấn thương trong bộ máy di truyền.

b) Cơ chế gây đột biến bằng các tác nhân hóa học và cách sử dụng

* Cơ chế gây đột biến gen:

- Một sô hóa chất khi thấm vào tế bào làm cho cơ chế tái sinh ADN bị sai đi ở một điểm nào đó gây ra đột biến gen.

- Ví dụ: 5 BU (5 Brôm - Uraxin) thay 1 cặp A - T bằng 1 cặp G - X.

* Cơ chế gây đột biến NST; Chất cônsixin khi thấm vào tố chức mô đang phân bào, có vai trò cản trở sự xuất hiện hay phá hủy thoi vô sắc. Kết qủa làm cho NST đã nhân đôi nhưng không phân li, gây xuất hiện đột biến đa bội thể hoặc dị bội thể.

* Cách xử lí:

+ Để gây đột biến ở cây trồng bằng tác nhân hóa học người ta ngâm hat khô, hạt đang nẩy mầm trong dung dịch hóa chất có nồng độ và với thời giai thích hơp. Có thể tiêm dung dịch vào bầu nhụy hoặc quấn bông có tẩm dung dịch hóa chất lên đỉnh sinh trưởng của thân hoặc chồi. Ngoài ra có thể dùng hóa chất ở trạng thái hơi.

- Đối với vật nuôi, có thể cho hóa chất tác dụng lên tinh hoàn hay buồng trứng

Ví dụ: Dùng NMU (Nitrôzô mêtyl urê) trên thỏ.

- Việc xử lí các tác nhân hóa học còn phụ thuộc vào loài, giai đoạn sinh trưởng và phát triển mà dùng loại hóa chất, thời gian, liều lượng thích hợp.